Temat wydawałoby się oczywisty. Czym bowiem jest inflacja za dany rok kalendarzowy?
Większość czytelników odpowie że jest to wzrost cen w danym roku kalendarzowym. Ja zresztą też.
Z punktu widzenia konsumenta jest to najbardziej poprawna miara wpływu inflacji na średnie ceny koszyka inflacyjnego.
Ale Główny Urząd Statystyczny pokazuje dwa różne wyniki dotyczące inflacji rocznej. Oba są poprawne – ale niosą nieco inną informację – jeden z nich jest 'bardziej poprawny’. Zapraszam do lektury!
Metoda #1: Wzrost cen w danym roku kalendarzowym
Moim zdaniem to najlepszy sposób na pokazanie faktycznej inflacji w danym roku!
Zmiana cen koszyka inflacyjnego za rok poprzedni znajdziesz w zestawieniu GUS: Miesięczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych od 1982 roku. W części tabeli oznaczonej: Analogiczny miesiąc poprzedniego roku = 100. Sprawdzając dane na grudzień danego roku (dlaczego grudzień a nie styczeń wyjaśniam w tym artykule).
GUS prezentuje te dane w następujący sposób:
Jak interpretować dane z tabeli?
- średnie ceny w ciągu roku 2020 wzrosły o 2,4%
- średnie ceny w ciągu roku 2019wzrosły o 3,4%
- średnie ceny w ciągu roku 2018 wzrosły o 1,1%
- itd
Dane miesięcznych wskaźników inflacji (od 1982 roku)
Dane dostępne są na tej stronie w portalu GUS.
Metoda #2: Wskaźnik cen przy podstawie rok poprzedni = 100
Uważny czytelnik bez trudu trafi na stronę GUS zawierającą roczne wskaźniki inflacji od 1950 roku. Przy czym dane tam prezentowane nie są oparte o wskaźnik Analogiczny miesiąc poprzedniego roku = 100 tylko o „wskaźnik cen przy podstawie rok poprzedni = 100„.
Gdy przyjrzysz się danym za poszczególne lata i porównasz z poprzednią tabelką (Metoda #1) z zaskoczeniem odkryjesz że roczne wyniki są … różne.
Według tego zestawienia:
- wskaźniki cen w 2020 wzrosły o 3,4%
- wskaźniki cen w 2019 wzrosły o 2,3%
- wskaźniki cen w 2018 wzrosły o 1,6%
Dane rocznych średnich wskaźników inflacji (od 1950 roku)
Dane dostępne są na tej stronie w portalu GUS.
I pojawia się problem. Wyniki rocznej inflacji są różne!
To nie jest błąd. Po prostu oba wyniki liczone są w inny sposób.
- Metoda #1 pokazywania rocznej inflacji (moim zdaniem 'bardziej’ poprawna) pokazuje faktyczny wzrost cen w ciągu całego roku kalendarzowego. Obliczana jest jako różnica między ceną koszyka na koniec grudnia w porównaniu do ceny tego koszyka zakupowego sprzed roku. Czyli mówi nam o ile wzrosły przeciętne ceny w ciągu roku kalendarzowego.
- Metoda #2 pokazuje roczną inflację w całkiem inny sposób. Jest to średnia arytmetyczna 12 miesięcznych wskaźników (wzrostu cen w porównaniu do odpowiadających miesiącach roku poprzedniego). Co można interpretować jako „średnio roczny poziom inflacji w oparciu o dane miesięczne”. Dla tego wskaźnika ciężko znaleźć jakieś praktyczne (dla przeciętnego odbiorcy) zastosowanie przy ocenie faktycznego wzrostu cen dla koszyka inflacyjnego. Natomiast zastosowanie praktyczne jak najbardziej ma 🙂 Jest to wskaźnik wykorzystywany do waloryzacji rent i emerytur – zgodnie z zapisami w ustawie (Rozdział 2 o Ubezpieczeniach i Rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).
Policzmy wyniki dla metody #2. Czyli średnie arytmetyczne miesięcznych wskaźników rocznych inflacji.
W roku 2020 porównania cen w poszczególnych miesiącach w odniesieniu do tych samych miesięcy roku poprzedniego były następujące: 4,3%, 4,7%, 4,6%, 3,4%, 2,9%, 3,3%, 3,0%, 2,9%, 3,2%, 3,1%, 3,0% oraz 2,4%. Dodając do siebie te wartości otrzymujemy 40,8. Następnie dzielimy przez 12 i otrzymujemy 'średnią z miesięcznych rocznych inflacji” = 3,4% (za rok 2020).
To że wynik 'średniej’ za rok 2020 = 3,4% jest taki sam jak inflacji za 12 miesięcy sprawdzanej za rok 2021 (też 3,4%) to przypadek.
W roku 2019 porównania cen w poszczególnych miesiącach w odniesieniu do tych samych miesięcy roku poprzedniego były następujące: 0,7%, 1,2%, 1,7%, 2,2%, 2,4%, 2,6%, 2,9%, 2,9%, 2,6%, 2,5%, 2,6% oraz 3,4%. Dodając do siebie te wartości otrzymujemy 27,7. Następnie dzielimy przez 12 i otrzymujemy 'średnią z miesięcznych rocznych inflacji” = 2,3% (za rok 2019).
W ten właśnie sposób GUS publikuje roczne wskaźniki cen towarów i usług.
Jak już wiesz – aby sprawdzić wzrost cen w całym roku 2020 sprawdzamy po prostu wartość dla 12 miesiąca – czyli ceny w 2020 roku wzrosły o 2,4%. Natomiast średnia roczna inflacja z miesięcznych odczytów wyniosła 3,4%. I w ten sposób jest publikowana w zestawieniach rocznej inflacji przez GUS.
Moim zdaniem ta średnia arytmetyczna jest błędną metodą na pokazanie wyników faktycznej rocznej inflacji (rozumianej jako wzrost cen).
Chcąc sprawdzić roczny wzrost cen trzeba patrzeć dokładnie na wzrost cen w ciągu roku kalendarzowego (a nie średnią z rocznych wzrostów cen sprawdzanych w poszczególnych miesiącach)…
