Pisząc o inflacji nie sposób pominąć tematyki oprocentowania lokat bankowych, kredytów czy też poziomu stóp procentowych RPP.
W tym artykule zajmuję się tematyką lokat bankowych. A dokładniej analizą dostępnych danych i prezentacją mojej metodologii dla wyliczenia rocznego oprocentowania lokat bankowych w przeszłości.
Uwaga: To jest artykuł dla czytelników zainteresowanych szczegółami publikowanych przeze mnie danych. Jeżeli chcesz po prostu sprawdzić historyczne oprocentowanie lokat nie wnikając w szczegóły jak te dane zostały obliczone – po prostu przejdź na stronę z historycznym oprocentowaniem lokat.
Jak obliczam oprocentowanie lokat bankowych w poszczególnych latach kalendarzowych?
Dla celów poważnych opracowań naukowych konieczna byłaby dokładna analiza danych NBP (które są bardzo szczegółowe, ale z czasem zmieniał się sposób prezentacji danych historycznych). Taką analizą nie będę się zajmował – zostawiając ten temat dla badaczy i ekonomistów zajmujących się tą tematyką.
To co może interesować może czytelników (a zawsze mnie interesowało) to uproszczone dane pokazujące zachowanie się poziomu lokat bankowych w przeszłości w poszczególnych latach.
Po co mi dane o lokatach z przeszłości? Mam tu kilka celów i analiz:
- aby porównać poziom lokat bankowych do poziomu stóp procentowych
- aby porównać oprocentowanie lokat bankowych do inflacji
- porównać długoterminowe oszczędzanie na rocznych lokatach do innych inwestycji np. w fundusze inwestycyjne, giełdę, złoto…
I w takiej uproszczonej analizie trzeba przyjąć określone założenia.
Do analizy biorę wyłącznie oprocentowanie lokat dla ludności (nie dla firm).
Interesują mnie poziomy oprocentowania lokat bankowych w poszczególnych latach kalendarzowych. Dlatego nie analizuję danych z poszczególnych miesięcy (a jeżeli już to będzie to dotyczyć niektórych lat – jako ciekawostki jak szybko banki reagowały na zmiany stóp procentowych w niektórych latach).
Tym samym do obliczeń biorę pod uwagę oprocentowanie lokat rocznych (lub zbliżonych do rocznych). Dane NBP pokazują wiele rodzajów lokat (miesięczne, 2 miesięczne, 6-miesięczne, roczne, 2-letnie itp. Oczywistym jest że lokaty krótkoterminowe będą inaczej oprocentowane niż lokaty długoterminowe. Dla celów analizy długoterminowej moim zdaniem nie ma sensu patrzeć na lokaty inne niż lokaty roczne.
NBP w różny sposób podaje wyniki w przeszłości. Dlatego tam gdzie było to możliwe korzystam z danych oprocentowania depozytów 12 miesięcznych, a tam gdzie takich nie ma używam danych o lokatach zawieranych na okres od 6-12 miesięcy. Przy depozytach w tym okresie patrzę na dane o umowach z oprocentowaniem stałym.
Dane za okres od grudnia 1996 do grudnia 2004 pobrałem z zestawienia NBP za lata 1996-2006 (to nie pomyłka – nowe dane w innym formacie są dostępne od stycznia 2005, stąd dane z dalszej przeszłości ograniczyłem tylko do grudnia 2004). Dane od stycznia 2005 pobieram już z zestawienia NBP publikowanego w nowej formie.
Oba zestawy danych NBP liczone są według innej metodologii i wyniki dla pokrywających się miesięcy (rok 2005 i 2006) wykazują rozbieżności. Te rozbieżności nie są znikome, czasem dane różnią się o 30% (wynika to z innego sposobu ich wyliczania) – ale nie mamy innych danych, i te dwa lata kilkuprocentowych rozbieżności w ogólnej, uproszczonej analizie nie mają praktycznego znaczenia.
Musimy pamiętać, że dane o oprocentowaniu lokat są uśrednione. I w przypadku lokat świadomy konsument raczej wybierałby lokaty o wyższym oprocentowaniu (a nie lokaty o średnim oprocentowaniu) – co też przekłada się na wynik długoterminowego oszczędzania na lokatach. Średnią zaniżać będą oferty dużych banków, które najczęściej oferują najsłabsze oprocentowanie lokat…
Dlatego aby bardziej urealnić te dane przyjąłem założenie że w każdym roku dało znaleźć się lokatę z oprocentowaniem o 2/10 lepszym niż średnia (dotyczy lokat rocznych). Czyli jeżeli w danym roku średnie oprocentowanie lokat rocznych było na poziomie 5% to można było znaleźć oferty oprocentowania na poziomie 6% rocznie. A gdy oprocentowanie lokat było na poziomie 2% to odpowiednio dało się założyć lokatę roczną na 2,4%.
To czego poszukuję dla moich obliczeń to dane o lokatach rocznych oraz badanie długoterminowe w okresach pełnych lat kalendarzowych. Tym samym interesują mnie lokaty o czasie trwania od 1 stycznia do 1 stycznia roku następnego. Dane o lokatach są publikowane na poszczególne miesiące. Używać będę do obliczeń oprocentowania lokat podawanego na koniec grudnia roku poprzedniego. Tak aby odzwierciedlić w przybliżeniu rzeczywiste działania indywidualnego inwestora – który szukając lokaty która ma się rozpocząć od Nowego Roku będzie brał pod uwagę oferty dostępne w grudniu.
Dyskusję na temat: czy brać pod uwagę dane publikowane za styczeń czy za grudzień roku poprzedzającego uważam za czysto 'akademickie’. Wybrałem do analizy dane grudniowe (a nie z końca stycznia). I tej wersji trzymam się w moich obliczeniach.
Gdzie znaleźć historyczne oprocentowanie lokat?
Źródłem danych jest tutaj Narodowy Bank Polski. Dane historyczne i aktualne wyliczane były w przeszłości w różny sposób – stąd do pobrania są w dwóch różnych zestawieniach:
- pierwszym jest zestawienie za lata 1996-2006 (dane archiwalne)
- drugim aktualizowane na bieżąco dane począwszy od stycznia 2005 roku (dane bieżące, aktualizowane co miesiąc).
Zestawienia te różnią się szczegółowością i przyjętym sposobem wyliczania średniego oprocentowania.
Dane o lokatach / kredytach za lata 1996-2006
NBP udostępnia szczegółowe miesięczne dane o depozytach i kredytach w jednym, prostym arkuszu Excel. Niestety dane te są wyłącznie za okres 1996-2006.
Jaki pisze NBP na swojej stronie:
„Zestawienie prezentuje dane dotyczące średniego oprocentowania podstawowych rodzajów depozytów i kredytów bankowych, ważone udziałem poszczególnych banków w wielkości tych kategorii dla wszystkich badanych banków. Średnie ważone wyliczane były na podstawie danych z 11 największych banków i prezentowane były w układzie miesięcznym (dane na koniec miesiąca). Z uwagi na zmiany metodyczne dane były prezentowane odrębnie dla okresu grudzień 1996 r. – luty 2002 r. oraz za okres od marca 2002 r. do grudnia 2006 r.”
Dane za okres do marca 2002 obejmują (w zakresie depozytów gospodarstw domowych) takie dane jak:
- ROR
- 1-miesięczne
- 3-miesięczne
- 6-miesięczne
- 12-miesięczne (te dane pobieram do analizy)
- 24-miesięczne
- 36-miesięczne
- terminowe średnia
Dane za okres od marca 2002 obejmują (w zakresie depozytów gospodarstw domowych) takie dane jak:
- terminowe deklarowane na okres 1 miesiąca
- terminowe deklarowane na okres 3 miesięcy
- terminowe deklarowane na okres 6 miesięcy
- terminowe deklarowane na okres 1 roku (te dane pobieram do analizy)
- terminowe deklarowane na okres 2 lat
- terminowe deklarowane na okres powyżej 2 lat
Uproszczone zestawienie za okres od grudnia 1996 do grudnia 2006 roku
Plik dostępny jest na tej stronie w portalu NBP.
Plik nie jest na bieżąco aktualizowany – stąd udostępniam go także na portalu
Bezpośrednio plik pobierzesz z portalu inflacja.pl na tej stronie.
Dane o lokatach / kredytach od roku 2005
Statystyka stóp procentowych (SSP) oparta jest na Rozporządzeniu (We) Nr 1072/2013 Europejskiego Banku Centralnego z dnia 24 września 2013 r. w sprawie statystyki stóp procentowych stosowanych przez monetarne instytucje finansowe (EBC/2013/34).
Do analizy rocznego poziomu oprocentowania lokat bankowych biorę pod uwagę Tabelę 2, czyli „oprocentowanie nowych i renegocjowanych umów złotowych„. a w ramach zestawienia dane o oprocentowaniu depozytów dla gospodarstw domowych dla umów „powyżej 6 miesięcy do 1 roku włącznie„. Ten przedział czasu w mojej ocenie najbliższy jest średniemu oprocentowaniu rocznych depozytów (rzadko spotyka się lokaty na 7/8/9/10 czy 11 miesięcy – stąd przedział powyżej 6 do 12 miesięcy włącznie będzie tu najwłaściwszy).
NBP co miesiąc aktualizuje bieżące dane (dostępne za okres od 2005 roku)
Plik dostępny jest na tej stronie w portalu NBP.
